संधि

v








सन्धि: प्रकरण

·          दीर्घ सन्धि:

 1. दैत्यारि: − दैत्य+अरि:                    1. रत्न+आकरः = रत्नाकरः

 2. विद्यालयः  − विद्या+आलयः              2. गौर+अङ्ग = गौराङ्ग

 3. विद्याभ्यास – विद्या+अभ्यास:             3. यथा+अर्थ = यथार्थ:

 4. श्रीशः – श्री+ ईश:                        4. अति+ इव = अतीव

 5. वधूत्सव – वधू+ उत्सव                   5. भानु+उदय: = भानूदयः

 6. होतृकारः – होतृ+ऋकारः                   6.  परि+ ईशा = परीक्षा

·         पूर्वरूप सन्धि

1. अन्तेsपि = अन्ते+ अपि                2. हरेsव = हरे+अव

3. विष्णोsत्र = विष्णो+अत्र                4. कोsपि = को+अपि

5. रामोsहसत = रामो+अहसत्             6. सोsवदत् = सो+ अवदत्

·         गुणसन्धि

1. नेति = न + इति                       1. राज+ऋषि = राजर्षि:

2. विकलोन्द्रिय = विकल + इन्द्रिय            2. एक+ऊनः = एकोन:

3. महेन्द्र: = महा+ इन्द्रः                    3. महा+ईश= महेशः

4. रमेश = रमा+ ईश:                      4. सुर+ईश= सुरेशः

5. हितोपदेश = हित+ उपदेश:                5. परिक्षा+उत्सव= परीक्षोत्सवः

6. महोदय = महा+ उदय                    6. तथा+ इति = तथेति

·         पररुप संधि

1. प्रेजते – प्र+ एजते                2. उप+ओषति = उपोषति

3. शकन्धु: = शक् + अन्धु:          4. कर्क्  + अन्धुः = कर्कन्धु: 

5. मनस् + ईशा = मनीषा            6. पतञ्जलि: = पतत् + अंजलि:

·         वृद्धिसंधि

1. तथैव = तथा +एव          2. सदैव  = सदा +एव

3. वनौषधि: = वन + औषधि:   4. तवौदार्यम् = तव + औदार्यम्

5. प्राचर्छति = प्र+ ऋच्छति     6. देवैश्वर्यम्  = देव + ऐश्वर्यम्

·         अयादि संधि

1.नयनम् = ने + अनम्               2. भवनम् = भो + अनम्

3. नायकः = नै + अकः              4. भावुकः  = भौ + उकः

5. हरे+ ए = हरये                   6. चे+ अनम्  = चयनम् 

·         यण संधि

1. इत्यत्र  = इति+ अत्र              2. अन्वयः = अनु+ अयः

3. मध्तरि: = मधु+ अरिः            4. धात्रंशः = धातृ + अंशः

5. लाकृति: = लृ + आकृति:           6. गुरु + आदेश = गुर्वादेशः

·         व्यजनं सन्धि

1. सत् + चित् = सच्चित                 2. रामस् + च  = रामश्च

3. इष् + त = इष्ट:                     4. वाक् + ईश  = वागीशः

5. दिक् + अम्बरः = दिगम्बरः             6. सद् + कारः = सत्कारः

7. उद् + पन्न  = उत्पन्न:                8. सत्यम् + वद  = सत्यं वद

9. एताद् + मुरारिः  = एतन्मुरारिः / एतद्मुरारि:

10. तद्+ लयः  = तल्लयः

·          विसर्गसन्धि

1. विष्णु: +त्राता = विष्णुस्त्राता              2. रामः + अवदत् = रामोsवदत्

3. शिवः + वन्धः = शिवो वन्धः             4. शिव: + च = शिवश्च

5. रामः + हसति = रामो हसति

6. रामः + च = रामश्च                     7. रामः+ अयम्  = रामोsयम्

8. भानुः + राजते = भानू राजते              9. मनः + हरः  = मनोहरः